کنترل کیفیت، به معنای نظارت و ارزیابی کیفیت محصولات یا خدمات، تاریخچه‌ای طولانی دارد که به دوران باستان بازمی‌گردد. در اینجا خلاصه‌ای از تاریخچه آن آورده شده است:

• دوران باستان: تمدن‌های اولیه مانند مصر باستان، یونان و روم، استانداردهایی ابتدایی برای تضمین کیفیت کالاها داشتند. برای مثال، ابزارها و بناهای آنها کیفیت مشخصی را دنبال می‌کردند.
• عصر صنعتی (قرن ۱۸ و ۱۹): با پیدایش انقلاب صنعتی، تولید انبوه کالاها آغاز شد. در این دوره، بررسی کیفیت بیشتر به صورت دستی انجام می‌شد و کارگران مسئول بررسی محصولات بودند.
• اوایل قرن ۲۰: روش‌های علمی‌تر برای کنترل کیفیت توسعه یافتند. در دهه ۱۹۲۰، والتر شوهارت در شرکت بل سیستمز، نمودارهای کنترلی را توسعه داد که پایه‌گذار مفاهیم آماری در کنترل کیفیت شد.
• بعد از جنگ جهانی دوم: ژاپن یکی از پیشگامان این حوزه بود. افرادی مانند دمینگ و جوران در توسعه سیستم‌های جامع کنترل کیفیت، که به بهبود فرایندها و رضایت مشتری منجر شد، نقش اساسی داشتند.
• دوران معاصر: امروزه کنترل کیفیت شامل استانداردهای جهانی مانند ISO، استفاده از فناوری‌های پیشرفته، و رویکردهای خودکارسازی و هوش مصنوعی می‌شود. همچنین، مدیریت کیفیت جامع (TQM) به عنوان یکی از روش‌های اصلی در این زمینه مطرح است.

• ادوارد دمینگ (Edward Deming): او به دلیل معرفی اصول مدیریت کیفیت و تأکید بر بهبود مستمر شناخته می‌شود. دمینگ نقش مهمی در تحول صنعت ژاپن پس از جنگ جهانی دوم داشت.
• جوزف جوران (Joseph Juran): او بر اهمیت برنامه‌ریزی کیفیت و مسئولیت‌پذیری مدیریتی تأکید داشت. جوران یکی از پیشگامان مدیریت کیفیت جامع (TQM) بود.
• کائورو ایشیکاوا (Kaoru Ishikawa): او به دلیل توسعه ابزارهای کیفیت مانند دیاگرام ایشیکاوا (Fishbone Diagram) و ترویج دوایر کنترل کیفیت شناخته می‌شود.
• فیلیپ کرازبی (Philip Crosby): او مفهوم “صفر نقص” (Zero Defects) را معرفی کرد و بر اهمیت پیشگیری از مشکلات کیفیت تأکید داشت.
• گنیچی تاگوچی (Genichi Taguchi): او روش‌های آماری برای بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها را توسعه داد و مفهوم “تابع زیان تاگوچی” را معرفی کرد.

در حوزه کنترل کیفیت، هر یک از صاحب‌نظرانی که معرفی کردم نظریات و چارچوب‌های خاصی را ارائه داده‌اند که تأثیر عمیقی بر این حوزه داشته‌اند. در اینجا به برخی از این نظریات اشاره می‌کنم:

• نظریات ادوارد دمینگ:
  1. چرخه PDCA (برنامه‌ریزی، انجام، بررسی، اقدام): این چرخه یکی از ابزارهای مهم برای بهبود مستمر فرآیندها است.
  2. ۱۴ اصل مدیریت دمینگ: این اصول شامل نکاتی مانند تمرکز بر کیفیت، رهبری موثر و حذف موانع برای کارگران است.
• نظریات جوزف جوران:
  1. سه‌گانه جوران (Juran Trilogy): شامل برنامه‌ریزی کیفیت، کنترل کیفیت و بهبود کیفیت است.
  2. مفهوم هزینه کیفیت: او بر اهمیت مدیریت هزینه‌ها در بهبود کیفیت تأکید داشت.
• نظریات کائورو ایشیکاوا:
  1. دیاگرام علت و معلول (Ishikawa Diagram): ابزاری برای تحلیل و ریشه‌یابی مشکلات.
  2. دوایر کیفیت: جلسات گروهی کارگران برای بحث و حل مشکلات مرتبط با کیفیت.
• نظریات فیلیپ کرازبی:
  1. اصل “کیفیت رایگان است”: تأکید بر این نکته که پیشگیری از مشکلات کیفیت در نهایت هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
  2. صفر نقص (Zero Defects): هدف‌گذاری برای دستیابی به کیفیت کامل.
• نظریات گنیچی تاگوچی:
  1. تابع زیان تاگوچی: روشی برای اندازه‌گیری و کاهش انحراف از کیفیت مطلوب.
  2. طراحی آزمایش‌ها (DOE): بهینه‌سازی فرآیندها از طریق روش‌های آماری.