روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی

1- هدف روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی :

هدف از تدوین این روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی فعالیت ها، محصولات و خدمات سازمان و تعیین جنبه های بارز و انجام اقدامات اصلاحی به منظور رفع آنها می باشد.

2- دامنه كاربرد روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی :

دامنه کاربرد این روش اجرایی در ارتباط با کلیه فعالیتهای کارکنان، محصولات و خدمات کلیه واحدها است.

3- مسئولیت نظارت و اجرا در روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی

• نظارت: نماینده مدیریت.
• اجرا: واحد HSE

4- تعاریف و اصطلاحات روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی

• –  هدف:

  4-1- جنبه زیست محیطی (Environmental Aspect  ):

  بخشی از فعالیت ها، محصولات یا خدمات شرکت که بتواند بر محیط زیست تاثیر متقابل داشته باشد.

  4-1-1- جنبه مستقیم: جنبه هایی که سازمان می تواند آنها را کنترل نماید (تحت کنترل یا اختیار سازمان هستند).

  4-1-2- جنبه غیر مستقیم: جنبه هایی که سازمان می تواند بر آنها اثر بگذارد.

  4-1-3- جنبه بارز: جنبه ای است که ریسک غیر قابل قبولی دارد یا بر خلاف الزام قانونی می باشد.

  4-1-4- جنبه غیر بارز: جنبه ای است که ریسک آن قابل قبول می باشد و الزام قانونی ندارد.

  4-1-5- جنبه عادی: جنبه ای است که در شرایط عادی نیز وجود دارد.( حاصل از فعالیت نرمال فرایند)

  4-1-6- جنبه غیر عادی: جنبه ای است که در شرایط عادی ایجاد نمی شود بلکه در شرایط غیرعادی بوحود می آید.(نظیر خرابی سیستم یا نحوه عملکرد نامناسب فرایند)

  4-1-7- جنبه اضطراری: جنبه ای است که در وضعیت اضطراری و در شرایط حادثه ای بوجود می آید.

  4-2- پیامد زیست محیطی ( Environmental Impact ):

  اعمال تغییر در محیط زیست، اعم از مطلوب یا نامطلوب، که تمام یا بخشی از آن ناشی از جنبه های محیط زیستی است، پیامد های زیست محیطی نامیده می شود.

  4-3- شناسایی و ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و کنترل آن:

  به منظور شناسایی و ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و کنترل آن از فرم شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی با کدF-46-00-01  استفاده می شود. در ذیل مراحل این فرایند در قالب 3 مرحله شناسایی جنبه ها و پیامدها، ارزیابی ریسک آنها و نهایتاً کنترل ریسک ارائه داده می شود.

  4-3-1- مرحله 1: شناسایی جنبه ها و پیامدها

  شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی توسط واحد HSE و به ترتیب ذیل صورت می گیرد:

  1. مشخص نمودن فرایندها و فعالیت های مرتبط و خدمات مختلف واحدها که در حیطه سازمان انجام می گیرد.
  2. ثبت فرایندها و فعالیت های مرتبط و خدمات واحد سازمانی.
  3. مشخص نمودن جنبه زیست محیطی فعالیتها و فرایندها با توجه به موارد زیر:

  الف – انتشار آلاینده ها به هوا

  ب – تخلیه آلاینده ها به آب

  پ – تخلیه آلاینده ها به خاک

  ت– مصرف مواد خام و منابع طبیعی (انواع سوخت و انرژی، آب، زمین و….)

  ث – مصرف انرژی (انواع سوخت و….)

  ج – انرژی آزاد شده، بطور مثال گرما، تشعشع، ارتعاش

  چ – اتلاف ها و محصولات جانبی

  ح – مشخصه های فیزیکی بطور مثال اندازه، شکل، رنگ، ظاهر، بو، صدا

  4. مشخص نمودن نوع جنبه:

  جنبه هایی که سازمان می توان آنها را کنترل کند جنبه مستقیم تلقی شده، و جنبه هایی که سازمان می تواند بر آنها تاثیرگذار باشد غیرمستقیم نامیده می شوند. و در ستون مربوطه علامت زده می شود.

  5. تعیین پیامدهای زیست محیطی جنبه:

  شامل اثرات و پیامدهای زیست محیطی حاصل از جنبه روی خاک، آب، هوا، گیاهان، حیوان و انسان به شرح زیر:

  الف – آلودگی هوا

  ب –آلودگی آب

  پ –آلودگی خاک

  ت– اتلاف منابع و انرژی

  6. تعیین الزام قانونی:

  با استفاده از کتاب ضوابط و استانداردهای زیست محیطی و سایر الزامات مرتبط تعیین اینکه جنبه مورد نظر دارای الزام قانونی می باشد یا خیر مشخص می گردد.

  در این زمینه مطابق روش اجرایی شناسایی الزامات قانونی و کارفرمایان جنبه هایی که در ارتباط با استانداردها یا الزامات قانونی و مقررات زیست محیطی می باشند، بدون در نظر گرفتن امتیاز اکتسابی جزو جنبه های بارز خواهند بود

  4-3-2- مرحله 2: ارزیابی ریسک

  ارزیابی ریسک توسط واحد HSE و به شرح ذیل انجام می گردد:

   معیار تواتر

  معیار تواتر
  امتیاز	تعریف
  1	به ندرت/ سالی یک بار
  2	گهگاه/هر چند ماه یکبار
  3	محتمل/هر چند هفته یکبار
  4	دائم /هر روز اتفاق می افتد

  معیار الزام قانونی

  معیار الزام قانونی
  امتیاز	تعریف
  1	الزام قانونی مرتبط ندارد
  2	مطابق با الزام قانونی است
  3	نقض قانون / کمبود هشدار و آگاهی
  4	نقض قانون وجود دارد

  معیار تأثیر زیست محیطی

  معیار تأثیر زیست محیطی
  امتیاز	تعریف
  1	تأثیر بسیار جزیی بر محیط زیست دارد
  2	تأثیر کم / باعث ناراحتی و خسارت جزیی و بسیار خفیف برای سلامتی انسان و حیوانات
  3	تأثیر متوسط/ اثر موضعی یا موقتی بر روی گیاهان, خاک, آب/از بین بردن منابع طبیعت ومصرف انرژی
  4	تأثیر زیاد/سبب آسیب به انسان و حیوانات و حتی مرگ آنها, خسارت به سرمایه های ملی و محیط زیست و سرمایه های جهانی(کاهش ضخامت لایه اوزون, انتشار گازهای گلخانه ای, سبب تغییر در وضعیت آب و هوا و… )

  معیار اهمیت

  معیار اهمیت
  امتیاز	تعریف
  1	ناچیز/ پیامد مربوطه تنها در محل وقوع قابل شناسایی و ردیابی میباشد
  2	کم/ پیامد مربوطه در محدوده واحدمرتبط قابل ردیابی و شناسایی میباشد
  3	متوسط/ پیامد مربوطه در محدوده سازمان مربوطه قابل ردیابی و شناسایی است
  4	زیاد/ پیامد مربوطه در محدوده فراتر از منطقه سازمان قابل شناسایی و ردیابی است

   معیار کنترل

  معیار کنترل
  امتیاز	تعریف
  1	کنترل موجود کامل می باشد/ با استفاده از کنترل ها و دستورالعملهای موجود احتمال زیاد  برای تشخیص و کنترل جنبه یا پیامد آن را وجود دارد
  2	کنترل متوسطی وجود دارد /با استفاده از کنترل ها و دستورالعملهای موجود احتمال نسبی برای تشخیص و کنترل جنبه یا پیامد آن را وجود دارد
  3	کنترل محدود و کمی وجود دارد/ با استفاده از کنترل ها و دستورالعملهای موجود احتمال کمی برای تشخیص و کنترل جنبه یا پیامد آن وجود دارد
  4	کنترلی وجود ندارد

  عدد ریسک از ضرب مقادیر بدست آمده از این 5 معیار بدست می آید

  عدد ریسک((RPN= معیار تواتر * معیار الزام قانونی* معیار تأثیر زیست محیطی * معیار اهمیت * معیار کنترل

  امتیاز کل	سطح اهمیت
  32-1	دارای اهمیت کم
  243-33	دارای اهمیت متوسط
  1024-244	دارای اهمیت زیاد

   4-3-3- مرحله سوم: کنترل ریسک

  جنبه های زیست محیطی که عدد ریسک آنها در ناحیه سبز( 32-1) و نارنجی(243-33) قرار میگیرند نیازی به اقدامات بیشتر ندارند و ممکن است راه حلها و یا بهبودهایی که هزینه کمتری داشته باشند مورد ملاحظه قرار بگیرند و برای حصول اطمینان از برقراری و حفظ کنترلهای موجود نیاز به پایش وجود دارد.

  جنبه های زیست محیطی که عدد ریسک آنها در ناحیه قرمز (1024-244) قرار می گیر جنبه بارز نامیده می شوند و باید مطابق فرم اقدامات کنترلی جنبه های بارز زیست محیطی با کدF-46-00-02   برای آنها اقدام کنترلی یا اصلاحی تعریف شود و عدد ریسک جدید بعد از انجام اقدام اصلاحی ذکر شود.

  برای احتیاط بیشتر میتوان جنبه هایی که عدد ریسک آنها در ناحیه نارنجی است را نیز جزء جنبه های بارز به حساب آورد.

  نکته مهم:

  دریافت الزامات قانونی بایستی همواره بروز باشد. بروز رسانی الزامات قانونی وظیفه مسئول یا مدیر HSE انجام می گردد.

  5- توزیع نسخ:

  مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر توزیع شده است.

  6- مدارک پیوست:

  ردیف	نام	کد
  6-1	فرم شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی	F-46-00-01
  6-2	فرم اقدامات کنترلی جنبه های بارز زیست محیطی	F-46-00-02