روش اجرایی شناسایی و ارزیابی

مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی

1- هدف شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

هدف از تدوین این روش اجرایی ، تشریح نحوه شناسایی مداوم خطرات وعوامل زیان آور محیط کار  ناشی از فعالیتهاي (عادي و غیر عادي) و ارزیابی ریسکهاي مربوطه به منظور تعیین اولویت آنها جهت تعیین اقدامات کنترل ریسک از طریق کاهش احتمال یا کاهش اثرات براي کلیه افراد می باشد .

2-دامنه کاربرد شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

دامنه کاربرد این روش اجرایی در ارتباط با کلیه فعالیتهای کارکنان، محصولات و خدمات کلیه واحدها است.

3-تعاریف واژه ها و اصطلاحات شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

• 3-1- خطر(hazard):

منبع ، وضعیت یا اقدامی که دارای پتانسیل آسیب رسانی به شکل جراحات انسانی یا بیماری یا ترکیبی از اینها باشد.

• 3-2- شناسائي خطر(hazard identification ):

فرآيند شناسائي وجود يك خطر يا عامل زيان آور و تعيين مشخصات و عوارض آن.

• 3-3- ريسك(risk):

تركيبی ( تابعي ) از احتمال و پيامد(هاي ) ناشي از وقوع يك اتفاق خطرناك مشخص .

• 3-4- ارزیابی ریسک (risk assessment) :

فرایند ارزشیابی ریسک ناشی از خطرات ، با توجه به کفایت هر گونه کنترلهای موجود و تصمیم گیری در خصوص اینکه آیا ریسک قابل قبول می باشد یا خیر ؟

• 3-5- ریسک قابل قبول (acceptable risk):

ریسکی که میزان آن تا سطحی کاهش پیدا کرده است که می تواند توسط سازمانی با توجه به تعهدات قانونی و خط مشی ایمنی و بهداشت حرفه ای خود تحمل گردد.

• 3-6- اقدامات کنترلی موجود:

به كليه اقداماتي كه در حال حاضر جهت مهار خطرات انجام ميشود اطلاق مي گردد

4- مسئولیتها و اختیارات در مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

• نظارت : نماینده مدیریت.
• اجرا : واحدHSE

5- شرح مراحل اقدام و گام های شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

5-1- شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشتی و کنترل آن:

به منظور شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی و همچنین کنترل آن از فرم شناسایی مخاطرات شغلی با کدF-41-00-01 استفاده می شود. در ذیل مراحل این فرایند در قالب 3 مرحله شناسایی مخاطرات و پیامدها، ارزیابی ریسک آنها و نهایتاً کنترل ریسک ارائه داده می شود.

5-1-1-  شناسایی مخاطرات و پیامدها

شناسایی مخاطرات ایمنی و بهداشتی و پیامدها توسط واحد IMS وبا روش JSA(job safety analysis) ودر فرم فرم شناسایی مخاطرات شغلی با کد F-41-00-01 و  به ترتیب ذیل صورت می گیرد:

5-1-2-   انتخاب شغل مورد نظر برای آنالیز:

ایده آل آن است که کلیه مشاغل موجود در سازمان مورد مطالعه JSA قرار گیرد . مهمترین فاکتورها  در فرایند اولویت بندی مشاغل جهت اجرای JSA به قرار زیر می باشد .

• 1- آمار حوادث و بیماریها
• 2- غیبت های ناشی از کار
• 3- وجود نشانه هایی از مواجهه با عوامل زیان آور
• 4- پیامد شدید
• 5- مشاغل تغییر یافته
• 6- مشاغل غیر روتین

5-2- شکستن شغل به وظایف تشکیل دهنده و مراحل انجام آن:

یک وظیفه تنها بخشی از یک شغل است که انجام مناسب آنها در یک توالی صحیح به تکمیل شدن یک شغل می انجامد . حفظ توالی وظایف در یک شغل از اهمیت بسزایی برخوردار است ، به طوریکه هر وظیفه ای که خارج از توالی خود انجام شود می تواند خطر بالقوه ای محسوب شود و منجر به پیامد های ناخواسته ای گردد.

اگر وظایف به صورت کلی و عمومی انتخاب شوند ممکن است عملیات اختصاصی و خطرات مرتبط با آن به فراموشی سپرده شوند.

به عنوان یک قاعده کلی ، اکثر شغل ها را می توان به کمتر از ده قسمت تقسیم کرد

.

5-3- شناسایی خطرات بالقوه در وظایف یاد شده :

روش ها و ابزارهای  معمول در شناسایی خطرات به قرار زیر می باشد .

• لی اوت محیط کار (Lay Out Of Workplace)
• نمودار عملیاتی فرایندها
• شرح فرایند ها
• فهرست مواد اولیه و تجهیزات
• گزارش حوادث و رویدادها
• سوابق آماری کمکهای اولیه
• صورتجلسات کمیته ایمنی و بهداشت
• اطلاعات سرپرستان و متخصصین درباره خطرات
• مصاحبه با کارکنان در باره خطرات کاری
• سوابق معاینات پزشکی
• نتایج پایش و اندازه گیری
• روش بازدید عمومی از فضاهای کاری
• مطالعه و مرور قوانین و استندارد های ایمنی و بهداشت مربوطه

سپس بایستی مخاطرات ایمنی و بهداشتی موجود در وظایف و مراحل کاری هر شغل را با توجه به موارد زیر تعیین نمود:

1- خطرات ایمنی

• سقوط از ارتفاع
• برخورد و تصادف
• گیر کردن اعضای بدن بین اجزای متحرک تجهیزات موجود
• سرخوردن
• پرتاب شدن قطعات
• مواجهه یا تماس با جریان الکتریسیته
• مواجهه یا تماس با دماهای بالا و پاشش مواد مذاب
• پاشش مواد شیمیایی
• حریق
• انفجار( مواد منفجره یا سیلندرها و مخازن تحت فشار)

2– خطرات بهداشتی

• عوامل زیان آور فیزیکی
• صدا
• ارتعاش
• روشنایی
• پرتوها
• گرما
• سرما
• عوامل زیان آور شیمیایی
• گرد و غبار
• گازها و بخارات
• دود
• فیوم
• میست
• اسموگ
• عوامل زیان آور ارگونومیک
• نوبتکاری
• کار یکنواخت و تکراری
• جابه جایی اجسام
• استرس
• بارکاری
• پوستچر نامناسب
• عوامل زیان آور بیولوژیک
• باکتری
• ویروس
• قارچ
• سایر میکرو ارگانیسم ها

5-4- تعیین اقدامات پیشگیرانه برای کنترل خطرات شناسایی شده :

با رعایت اولویت در اقدامات کنترلی ، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه را توصیه می نماییم.

 5-5-   اطلاع رسانی به کارکنان:

مراحل انجام یک فعالیت به همراه خطرات شناسایی شده و اقدامات کنترلی مورد نیاز ، در قالب دستورالعملهای ایمنی و بهداشتی ، تدوین و به کارکنان ابلاغ می گردد.

5-6-  مرحله دوم: ارزیابی ریسک

ارزیابی ریسک توسط واحد IMS و به شرح ذیل انجام می گردد( بایستی در نظر داشت که استاندارد ISO45001:2018  تنها جراحات ، بیماریهای شغلی و آسیب های وارده به انسان را در نظر می گیرد.)

شدت خطر : نشان دهنده وسعت و دامنه خسارات و تلفاتی است که در صورت بالفعل درآمدن خطر ایجاد خواهد شد.

5-6-1- محاسبه یا اندازه گیري مقدار ریسک

ریسک همیشه به صورت عددي بیان می شود که معمولاً از حاصلضرب رتبه احتمال وقوع در رتبه پیامد یا شدت واقعه بدست می آید که این بستگی به نوع تکنیک انتخاب شده دارد. در روش ویلیام فاین William fine ریسک از حاصلضرب رتبه احتمال در رتبه شدت در رتبه میزان تماس بدست می آید.

عدد ریسک واحد خاصی ندارد و بنابراین به صورت تنها واحد معنی و مفهومی نخواهد داشت . مثلاً اگر گفته شود که ریسک انجام کار یا فعالیت خاص برابر 200 است هیچگونه مفهومی را نمی رساند . اما اگر ریسک انجام کارهاي متفاوت تعیین شوند.

امکان مقایسه اعداد ریسک فراهم شده و بدین ترتیب اهمیت ها مشخص می گردد .

• رتبه احتمال :

رتبه احتمال بیانگر احتمال وقوع خسارت است که می تواند به معیارهاي تعیین شده در تکنیک هاي مختلف ارزیابی ریسک انتخاب گردد .

• رتبه شدت :

رتبه شدت بیانگر شدت وقوع خسارت است .

• رتبه تماس:

میزان مواجهه با خطر شناسایی شده می باشد .

توجه : رتبه هاي احتمال ، شدت و میزان تماس با توجه به معیارهاي اتخاذ شده انتخاب می شود که این معیارها بایستی توسط همه اعضاي تیم شرکت کننده در ارزیابی ریسک پیش از شروع کار توافق گردد .

5-6-2- سطح ریسک:

رتبه تأثیر و احتمال جهت تعیین سطح معادل ریسک براي هر نگرانی ( خطر) بکار می روند . ریسک هایی که در طبقه شدید و بالا قرارمی گیرند عموماً غیر قابل قبول هستند و بایستی قبل از هر کاري فوراً اصلاح شوند . ریسک هایی که در طبقه متوسط قرار می گیرند نیاز به اقدامات کنترلی مناسب جهت اطمینان از اینکه خسارتی بوجود نمی آید ، دارند .ریسک هایی که درطبقه پایین قرار دارند ، بعنوان ریسک قابل قبول مطرحند.

R= P*C*E

R= RISK = ریسک

P= probability =احتمال وقوع

C= consequence = شدت پیامد

E= exposure =  میزان تماس

تعیین ریسک فعالیت ها از طریق فرم ارزیابی ریسک مخاطرات ایمنی و بهداشتی با کدF-41-00-02  صورت می گیرد . در فرم مذکور قسمت ارزیابی 2 برای سطوح ریسک خیلی زیاد ،زیاد و متوسط بعد از اجرای اقدامات پیشنهادی تکمیل می شود.

پس از حاصلضرب R=P*E*C  رتبه ای که ریسک بین 1500-200 قرار گرفت ، خطر موجود HIGH RISK  است که بایستی اقدامات ذکر شده فوق را به کار بست و نسبت به کنترل خطر اقدامات فوری نمود اگر حاصل ریسک بین 199-90 قرار گرفت ، خطر موجود MIDDLE RISK  است و اگر حاصل ریسک بین 89-0 قرار گرفت خطر موجود low risk است که تعیین رتبه احتمال ، ارتباط مستقیم با اقدامات کنترلی انجام شده از قبل دارد و در تعین رتبه شدت نیز بدترین حالت پیامد را هنگام وقوع حادثه در نظر میگیرد .

شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی: کنترل ریسک

کنترل ریسک بر اساس جدول معیار های تصمیم گیری و براساس اصل ALARP ((As Low As Reasonably Practicable صورت می گیرد.

(در نسخه اصلی موجود است)

5-7-1- اقدامات كاهش ريسك بر پايه اصل ALARP

• حذف(حذف، يا جداسازي فعاليت، فرايند يا مواد از دسترس كاركنان با ايجاد فاصله ايمن و يا اجراء اتوماسيون
• جایگزینی(جايگزيني فعاليت، فرايند يا مواد با آلترناتيوهاي كم خطر تر)
• کنترل های مهندسی(محدود (محصور) نمودن فعاليت يا فرايند مورد نظر )
• کنترلهای مدیریتی( فراهم نمودن اطلاعات، دستورالعمل ها، آموزشهاي مورد نياز و همچنين سرپرستي و نظارت)

تجهیزات حفاظت فردی(  حفاظت كاركنان با در اختيار گذاردن وسائل حفاظت فردي)

6– توزیع نسخ روش اجرایی شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی:

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر توزیع شده است.

7- مدارک پیوست روش اجرایی شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی: