روش اجرایی فنون آماری

1- هدف

هدف از روش اجرایی فنون آماری شناسايي و استفاده از فنون آماي به عنوان ابزاري براي كنترل و تصديق فرآيند و ويژگيهاي محصول،‌ همچنين نياز سنجي و تصميم‏گيري‏هاي مديريتي.

2- دامنه كاربرد

دامنه كاربرد روش اجرایی فنون آماری كليه محصولات در تمامي مراحل توليد را شامل مي‏شود. طرحهاي نمونه گيري، تهيه نمودارها از نتايج بازرسيها به منظور تحليل و يا اصلاح مشخصه هاي كيفي، علت­يابيها و تهيه گزارشات از وضعيت كيفيت محصولات.

3- مسئوليت

• مدیریت تضمين كيفيت مسئوليت تاييد فنون آماري مناسب را براي كليه واحدها بر عهده دارد.
• كليه معاونتها و مديران مسئوليت تعيين فنون آماري مورد نياز و اعلام به مدیریت تضمين كيفيت و همچنين اجراي فنون آماري را بر عهده دارند.

4- تعاريف

مطابق با استاندارد ISO 9000:2000 و ISO/TS 16949:2002 مي‏باشد.

5- روش كار

1-5- آمار علم پردازش و تحليل اطلاعات گذشته و استفاده از نتايج اين تحليلها در آينده مي باشد. آمار به دو صورت آمار گرافيكي و آمار استنتاجي مورد استفاده قرار مي گيرد. در شركت از آمار و تكنيكهاي مختلف آماري در جهت كنترل و تصديق فرآيند توليد و همچين انتقال ساده تر اطلاعات و تفهيم بهتر آن، در جهت تهيه گزارشات مديريتي و در جهت ريشه يابي عيوب و فراهم كردن زمينه هاي تصميم گيري مديريت استفاده مي گردد. روش نيازسنجي و همچنين استفاده از فنون آماري در زير آمده است.

1-1-5- شناسايي نياز: نياز به فنون آماري لازم براي تعيين، كنترل و تصديق قابليت فرآيند و ويژگيهاي محصول براي هريك از فعاليتهاي فرآيند در صورت كاربرد در مرحله اجراي فرآيند طرحريزي پيشاپیش كيفيت محصول (APQP) و فرآيند تكوين محصول Survey Plan ‌تعيين‌ و در برنامه ‌كنترل مربوط به محصول مورد نظر ثبت مي گردد. نياز به استفاده از فنون آماري در ديگر فعاليتهاي شركت توسط مديران واحدها تعيين مي گردد. البته در شناسايي نياز به استفاده از فنون آماري توسط مديران واحدها، نظرات و توصيه هاي نماينده مديريت نيز مؤثر خواهد بود.

2-1-5- ساير فنون آماری مورد استفاده در سيستم مديريت كيفيت شركت در مرحله طراحي سيستم مديريت كيفيت تعيين و در  روش اجرایی فنون آماری ذكر مي‏گردد. در مرحله تعيين فنون آماري كليه مديران و معاونين فنون آماري مورد نياز را تعيين و به مدیر تضمين كيفيت اعلام مي‏نمايند.

2-5- استفاده از فنون آماري:

1-2-5- استفاده از فنون آماري كه در طرح كنترل به آنها اشاره شده است.

اجراي اين فنون آماري كه معمولا به شكل انواع مختلف نمودارهاي كنترل، محاسبه قابليت يا كارايي فرآيند و تكنيكهاي تجزيه و تحليل ابزار اندازه گيري مي باشند. در صورتيكه در طرح كنترل محصولات ذكر شده باشند، 100% الزامي است.

روش اجرايي تكنيكهاي مذكور در روش اجرایی فنون آماری و روش اجرايي MSA (FA-QC-PR-0008) ارائه شده است.

2-2-5- استفاده از فنون ديگر آماري: بطور كلي روشهاي آماري كه مي توان از آنها در فعاليتهايي مانند انتقال و تفهيم ساده تر اطلاعات، گزارشات مديريتي و همچنين شناسايي و حل اساسي مشكلات استفاده نمود، عبارتند از:

1-2-2-5- نمودار پارتو: نمودار پارتو بسط نمودار ميله‌اي مي باشد كه براي نشان دادن طبقات عيب و نقص با ترتيب فراواني به نزولي مرتب شده است. در قسمت بالاي نمودار نيز احتمال تجمعي عيوب ترسيم مي شود. اين نمودار جهت خلاصه سازي و ارائه ارقام و اطلاعات آماري بسيار مفيد مي باشد. همچنين اين نمودار از انتقال اطلاعات بصورت شفاهي يا بصورت گزارشات متني بسيار مفيدتر و موثرتر خواهد بود. بعلاوه علل عمده و اصلي هر مسئله و نيز حجم علل اصلي و علل فرعي را مشخص مي نمايد. در نهايت نمودار پارتو جهت نشان دادن عوامل مهم از ميان عوامل جزئي كاربرد دارد

نمودار پارتو، نمودار ميله‌اي است كه علل مشكلات به وجود آمده را با فراواني آنها مقايسه مي‌كند. نام اين نمودار، از نام يك دانشمند ايتاليايي علوم اجتماعي به نام «ويلفرد پارتو» گرفته شده است. براساس اصلي كه وي در مورد اقتصاد بيان كرد، 80% مسائل از 20% علل ناشي مي‌شوند. به عبارت ديگر، اگر چه ممكن است براي مسائل موجود، علل بسيار زيادي وجود داشته باشد، ولي تعداد اندكي از اين علل اهميت دارند و با رفع آنها مي‌توان بخش اعظم مسائل را حل كرد.

به كمك نمودار پارتو مي‌توان علل مختلف به وجود آمدن نتايج نامناسب را طبقه‌بندي كرد و به سرعت و روشني نشان داد كه كدام دسته از علل از اهميت بيشتري برخوردار است. براي رسم نمودار پارتو، ابتدا بايد درصد فراواني علل مختلف را تعيين و سپس آنها را به ترتيب صعودي مرتب كرد. روي نمودار، ميله متناظر هر كدام از علل با همان ترتيب صعودي رسم مي‌شود و با محاسبه جمع تجمعي درصد فراواني‌ها، مي‌توان عللي را كه باعث بروز حدود 80% مشكلات شده‌اند تعيين كرد.

2-2-2-5- نمودار علت و معلول (استخوان ماهي): نمودار علت و معلول به شكل استخوان ماهي مي باشد كه سر آن معلول و بالهاي آن علتهاي معلول مذكور مي باشد. علل عمده از طريق ستوان فقرات ماهي به معلول مرتبط

مي شوند. به همين صورت علل فرعي نيز به علل اصلي مرتبط مي گردند. نمودار علت و معلول مي تواند ابزار مفيدي براي استخراج و ثبت علل فرعي يك مسئله باشد كه در مجموع علت اصلي را نشان مي دهد.

زماني كه عيب، اشكال و يا اشتباهي شناسايي مي‌شود بايد علل بالقوه آن نيز تعيين گردد. در مواقعي كه مجموعه علل بروز مشكل واضح نيست، يا فقط دو يا چند مورد از آنها مشخص است، نمودار علت و معلول مي‌تواند ابزار مفيدي براي شناسايي علل بالقوه باشد.

نمودار علت و معلول با نام نمودار «ايشي كاوا» يا نمودار «استخوان ماهي» نيز شناخته مي‌شود زيرا اين نمودار توسط دكتر ايشي كاوا در سال 1943 مطرح شد و از طرف ديگر، شكلي شبيه يك استخوان ماهي دارد كه مشخصه كيفي در سر آن قرار گرفته و علت‌ها، شكلي همانند استخوان ماهي ايجاد مي‌كنند. مراحل تهيه نمودار علت و معلول عبارتند از:

1-مشكل يا معلولي كه بايد تجزيه و تحليل شود را تعريف كنيد.

2-گروهي براي انجام تجزيه و تحليل‌هاي مورد نياز تشكيل دهيد. (در اغلب موارد گروه بهبود كيفيت علل بالقوه ايجاد مشكل را از طريق طوفان ذهني تعيين مي‌كند)

3-خط مركز را رسم كرده، مشكل (معلول) را در سمت راست آن (در جلو پيكان) قرار دهيد.

4-گروه‌هاي علل بالقوه را تعيين و آنها را از طريق جعبه‌هايي به خط مركزي متصل كنيد.

5-علل ممكن را شناسايي كرده و آنها را در گروه‌هاي تعيين شده در مرحله 4 قرار دهيد. در صورت نياز گروه‌هاي ديگري تشكيل دهيد. علل بايد تا پايين‌ترين سطح فهرست شوند.

6-علل را رتبه بندي كنيد تا آنهايي كه اثر زيادي بر مشكل دارند شناسايي شوند.

نمودار علت و معلول براي بررسي علل و مشكلات در فرآيندها مفيد است، اين تحليل مي‌تواند همراه يك نمودار پارتو انجام گيرد.

3-2-2-5- نمودار هيستوگرام: نمودار هيستوگرام براي نشان دادن نحوه توزيع احتمالي يك فاكتور در يك دامنه معين بكار گرفته مي شود. اين نمودار مي تواند فراواني را نسبت به دامنه نشان دهد. بطور مثال اين نمودار مي تواند نشان دهد كه در كنترل 100 قطعه نمونه برداري شده، در هر محدوده، فراواني قطعه چقدر بوده است. اين نمودار همچنين تابع توزيع احتمالي يك فاكتور را به روشني نشان مي دهد.

4-2-2-5- نمودار ران چارت (RUN CHART) :

نمودار ران چارت ابزاري است براي نمايش تغييراتي كه در طول يك دوره زماني در اطلاعات رخ مي دهد.

روش تجزيه و تحليل اطلاعات توسط نمودار ران چارت : (در  فایل اصلی)

مراحل رسم يك ران چارت :

• موضوع مورد بررسي را به درستي انتخاب كنيد.

• داده هاي خام را ليست نماييد.

• زمان تهيه داده را يادداشت نماييد.

• مقدار اندازه گيري شده را يادداشت نماييد.

• براي محور عمودي مقياس اندازه گيري را مشخص كنيد.

• مقياس اندازه گيري بايد طوري تعيين شود كه محدوده عملكرد را پوشش دهد.

• محور افقي را رسم كنيد.

• اين محور را حداقل دو برابر محور عمودي در نظر بگيريد.

• دوره زماني مورد نظر را روي نمودار مشخص كنيد.

• نقاط اندازه گيري شده را بر روي نمودار مشخص كنيد و آنها را به یکدیگر وصل كنيد.

• داده هاي ثبت شده را بر روي نمودار علامت بزنيد.

• هر دو نقطه را به وسيله خط مستقيمي به يكديگر وصل كنيد.

• توضيحات مورد لزوم را به نمودار اضافه كنيد.

• نقطه نظرات ثبت شده در گام دو را به نمودار اضافه كنيد.

• ميانگين را يافته و خط آن را رسم كنيد.

• نقطه ميانگين را بر روي محور عمودي يافته ، يك خط افقي از آن نقطه در طول نمودار رسم كنيد.

• عنواني براي نمودار در نظر بگيريد.

• عنواني براي نمودار انتخاب كنيد كه نشان دهد داده ها درباره چه هستند و در چه زماني جمع آوري شده اند.

• نمودار را تفسير كنيد.

• تغييرات مكاني نقاط روي نمودار را كه داراي دلايل مشترك بوده و يا به دليلي خاص رخ داده اند را مشخص كنيد.

• در مورد عملكرد تصميم بگيريد.

• تصميماتي را كه بر اساس اين نمودار مترصد انجام آنها هستيد ، يادداشت كنيد.

5-2-2-5- نمودار بار چارت (BAR CHART) :

نمودار بار چارت ابزاري است كه از آن براي نشان دادن تعداد يا مقادير دسته هائي كه به منظور مقايسه با يكديگر گروه بندي شده اند ، استفاده مي شود.

روش تجزيه و تحليل اطلاعات توسط نمودار بار چارت :

مراحل رسم يك بار چارت :

با جمع آوري داده هاي خام كار را آغاز كنيد.

• زمانيكه داده هاي جمع آوري شده به منظور پوشش دادن كل محدوده كار كفايت مي كرد به رسم نمودار مبادرت نماييد.
• براي دستيابي به يك بار چارت ايده آل بهتر است داده ها را در يك دوره زماني طولاني مورد بررسي قرار دهيد.
• نموداري رسم كنيد كه محور عمودي آن بر مبناي تعداد يا اندازه بوده و بر محور افقي نمودار دسته هاي مورد مقايسه قرار داشته باشد.
• مقادير و اندازه هاي هر يك از دسته ها را به صورت يك ستون (BAR) بر روي نمودار مشخص كنيد.
• مفيد است كه اصل داده هاي جمع آوري شده را نيز به نمودار پيوست كنيد. برخي از اوقات لازم است داده ها مجددا مرتب شوند.

6-2-2-5- نمودار پاي چارت (PIE CHART) :

نمودار پاي چارت ابزاري است براي نمايش جزء به كل يك پارامتر كه در يك دوره زماني اتفاق مي افتد.

• روش تجزيه و تحليل اطلاعات توسط نمودار پاي چارت:
• مراحل رسم يك نمودار پاي چارت:
• داده هاي خام را جمع آوري كنيد.
• با استفاده از تناسب مقدار جزء به كل را به درصد تبديل كنيد
• كل دايره را 100 % در نظر ميگيريم.
• جزء مورد نظر را به صورت درصد بر روي آن پياده مي كنيم.
• واحدها را برميگردانيم.

7-2-2-5- نمودار وابستگي:

نمودار وابستگي ابزاريست براي سنجش ارتباط بين دو عامل

• تجزيه و تحليل اطلاعات بوسيله نمودار وابستگي:
• مراحل رسم نمودار وابستگي:
• موضوع مورد بررسي را بدرستي انتخاب نماييد .
• داده هاي خام عوامل ( علت – معلول ، علت – علت ديگرو…) را ليست نماييد .
• محور افقي و عمودي نمودار را با مقياس مناسب رسم نماييد.
• نقاط را روي نمودار پيدا كنيد.
• ارتباط خطي بوجود آمده را تفسير نماييد.

8-2-2-5- توفان فكري

توفان فكري روشي است براي واداشتن گروهي از افراد به ارائه بسياري نظرات در مدت زماني كوتاه . اين روش ظاهرا ساده و آسان است اما نياز به تمرين زيادي دارد تا بتوان در آن مهارت يافت .

قانون اول: هيچ گونه انتقادي نبايد از هيچ نظري كه در خلال جلسات ارائه مي‌گردد صورت پذيرد . قانون انتقاد ممنوع حكم مي‌كند كه قضاوت در مورد نظرات را تا بعد از جلسه به تعويق اندازيم . البته اين قانون نه تنها شامل گفتارها بلكه حركات و افعال غير كلامي نيز مي‌شود . بعلاوه انتقاد نسبت به افكار خود و خودسانسوري شايد بزرگترين نوع انتقاد به شمارمی رود .

قانون دوم : پرسه زني خيال و به اصطلاح با دنده خلاص رفتن ، يعني زماني كه مغز ما آزاد پرسه مي‌زند . قانون پرسه زني خيال ما را به بروز دادن نظرات اتفاقي كه داريم تشويق مي‌كند .

قانون سوم : ارائه حداكثر تعداد نظرات ممكن . توفان فكري در وهله اول بيشتر يك موضوع كمي است تا كيفي .

قانون چهارم : هر نظريه‌اي كه مطرح مي‌شود بايد بصورت مكتوب درآيد ، هرقدر هم كه ظاهرا غير عادي به نظر برسد يا حتي اگر شبيه نظر قبلي ولي به گونه‌اي ديگر بيان شود . بعلاوه بايد همه گروهها بتوانند فهرست نظرات را در همان حالي كه روي هم انباشته مي‌شود ، مشاهده كنند .

قانون پنجم : تكوين نظرات قبل از ارزيابي آنها . اين فرآيند تضمين مي‌كند كه نظرات را پيش از آنكه واقعا فرصت فكر كردن درباره آنها داشته باشيم ، مورد قضاوت قرار نمي‌دهيم . گروههاي حل مسأله معمولا نظرات ارائه شده در جلسه توفان فكري خود را به مدت يك هفته پرورش مي‌دهند و در جلسه بعد با جزئيات بيشتر ارائه مي‌دهند .

مراحل برگزاري جلسه توفان فكري

مرحله اول : بازگویي و بازنويسي قوانين توفان فكري

مرحله دوم : نوشتن موضوع مورد بحث جلسه بصورت سئوالي با عبارت چه راههايي وجود دارد تا …؟ اين كار باعث مي‌شود گروه توجه خود را تا آخر روي موضوع مورد بحث متمركز سازد .

مرحله سوم : شروع جريان ابراز نظرات . بعضي گروهها شيوه چرخشي بر اساس نوبت را استفاده مي‌كنند و اگر كسي نظري نداشت مي‌گويد از من بگذريد ، اما بيشتر گروهها از شيوه غير منظم و بدون نوبت استفاده مي‌كنند . توجه به اين نكته مهم است كه همه بايد مشاركت كنند .

مرحله چهارم : ثبت نظرات و قراردادن فهرست نظرات در معرض ديد همه .

مرحله پنجم : تكوين نظرات . بهترين راه براي اين كار چسباندن فهرست نظرات در جايي از محل كار است . تا ساير افراد كه عضور گروه نيستند بتوانند ازكار گروه مطلع و حتي در صورت تمايل نظرات شخصي خود را به فهرست اضافه نمايند .

مرحله ششم : شروع فرآيند ارزيابي . معمولا ارزيابي در جلسه بعد صورت مي‌گيرد . بهترين راه اجراي مرحله ارزيابي ، شروع با دسته بندي نظرات بر اساس موضوع است قبل از اينكه موردي رد شود . سپس مي‌توان پيشنهاد اعضا براي مشخص كردن نظرات برتر را دريافت كرد .

توجه: در مورد استفاده از ديگر فنون آماري در فعاليتهاي مختلف شركت منعي وجود نداشته و اين فنون مي توانند در هر موقعيتي در جهت ساده سازي و تفهيم بهتر اطلاعات و توسط هريك از پرسنل شركت، مطابق همين روش اجرايي مورد استفاده قرار بگيرند.

6- مدارك ذيربط

روش اجرايي كنترل فرآيند آماريSPC (FA-QC-PR-0009)

روش اجرايي MSA (FA-QC-PR-0008)