دستورالعمل خطاناپذیرسازی – poka yoke
1- هدف
هدف از تدوين دستورالعمل خطاناپذیرسازی ارائه روشي براي خطاناپذیرسازی فرآيندها و محصولات براي دستيابي به ضايعات صفر ميباشد.
2- دامنه كاربرد
اين دستورالعمل در خصوص كليه فرآيندهاي سازمان با نگرش بر خطاهاي انساني، كاربرد دارد.
3- مسئوليتها
مسئوليت اجراي اين دستورالعمل بعهده تيم چند تخصصي در چارچوب گروه بهبود مستمر ميباشد.
مديريت تمام پروژه هاي خطاناپذیرسازی به عهده مديريت تضمین کیفیت ميباشد.
4- تعاريف
تيم CFT: تيم چند تخصصي (Cross Functional Team)
خطاناپذیرسازی: روشي براي جلوگيري از بروز اشتباهات ساده انساني بر مبناي تغيير مداوم در تجهيزات، فرآيندها و روشها است در اين روش يا بايد جلوي اشتباه گرفته شود و يا آنكه اشتباه اعلام گردد.
ساير تعاريف و اصطلاحات مطابق با استاندارد ISO 9000:2000 و ISO/TS 16949:2002 ميباشد.
5- روش كار و مراحل اقدام
1-5- كليات
خطا به يكي از دو حالت زير وجود دارد: يا در حال ايجاد شدن است و يا ايجاد است. لذا تيم CFT جهت خطاناپذیرسازی در فرآيند هاي توليدي در كليه مراحل تكوين محصول با استفاده از تكنيكهايي نظير FMEA اقدام به پيشگيري از بروز خطاهايي مي‌نمايد كه در حال ايجاد شدن هستند.
در ارتباط با خطاهايي كه در فرآيندهاي جاري خطاناپذیرسازی ايجاد شده اند پس از شناسايي يا كشف، اقدام به حذف علل آن عيوب مي‌گردد. اين اقدامات مي‌تواند شامل موارد زير گردد:
- فرايند توليد: تيم CFT فرايند توليد يا مراحل آن را به گونه‌اي تغيير مي‌دهند كه خطاي نيروي انساني كاهش يابد.
- طرح چيدمان ماشين‌آلات: تيم CFT در صورت نياز بايد جهت حذف يا كاهش خطاي نيروي انساني طرح چيدمان را به گونه‌اي طراحي يا بهبود دهد كه تعدا خطاها به حداقل رسيده و يا احتمال وقوع خطا حذف شود. اين تغيير مي‌تواند در محل واحدها، ماشين‌آلات و يا شرايط كاري اپراتورها باشد.
- ماشين‌آلات، تجهيزات و ابزارها: تيم CFT در صورت نياز بايد جهت حذف يا كاهش خطاي نيروي انساني ماشين‌آلات، تجهيزات و ابزارها را به گونه‌اي تغيير دهد كه تعداد خطاها به حداقل رسيده و يا احتمال وقوع خطا حذف شود. اين تغيير مي‌تواند در شكل تجهيزات و ابزارها و يا نحوه استفاده از آنها باشد.
2-5- منشأ عيوب:
-
از قلم افتادن يك فرايند
-
خطاهاي فرايندي
-
خطاهاي مربوط به موقعيت قطعه كار
-
از قلم افتادن قطعات
-
اشتباه بودن قطعات
-
انجام فرايند بر روي يك قطعه اشتباه
-
اشتباه عملياتي
-
خطاهاي تنظيم
-
آماده سازي نادرست ماشين‌آلات
-
آماده سازي نادرست ابزارها و فيكسچرها
حال در جدول زير ارتباط بين منشأ عيوب و خطاهاي نيروي انساني ذكر مي‌گردد:(در فایل اصلی)
3-5- انواع مختلف خطاهاي نيروي انساني:
1- بي توجهي يا فراموش كاري:
وقتي كه اپراتور فاقد تمركز است بعضي از موارد را به فراموشي مي‌سپارد. مانند وقتي كه رئيس ايستگاه فراموش مي‌كند كه سوزن تعويض خط را جابجا كند. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: اعلام پيشاپيش به اپراتور و بررسي منظم كار اپراتور.
2- خطاهاي ناشي از درك اشتباه:
گاهي از موارد اپراتورها دچار اشتباه مي‌شوند چون قبل از آشنا شدن با شرايط محيطي، سريعاً نتيجه‌گيري مي‌نمايند. براي نمونه كسي كه با خودروي دنده اتوماتيك كار نكرده است پاي خود را روي ترمز فشار مي‌دهد، چون فكر مي‌كند كه كلاچ است. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: آموزش، بررسي قبلي و استاندارد كردن روش انجام كار.
3- خطاي شناسايي:
در برخي از اوقات اپراتورها در خصوص يك موقعيت قضاوت اشتباه مي‌نمايند. زيرا خيلي سريع به آن نگاه مي‌كنند يا آن موقعيت چندان دور است كه نمي‌توان آن را به وضوح تشخيص داد. براي مثال وقتي كه عدد 10 را 100 مي‌بيند شخص دچار چنين اشتباهي شده است. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: آموزش، دقت و احتياط.
4- خطاهاي ناشي از بي‌تجربگي:
گاهي نيروي انساني به دليل فقدان تجربه اشتباه مي‌كند. مثلاً يك اپراتور تازه كار نمي‌تواند كار خود را به خوبي انجام دهد، چون هنوز تجربه لازم را كسب نكرده است. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: ايجاد مهارت در نيروي كار و استاندارد كردن كار.
5- خطاهاي ناشي از خودسري:
گاهي تحت شرايطي قوانين ناديده گرفته مي‌شود. براي مثال زماني كه چراغ قرمز است يك فرد از خيابان عبور مي‌نمايد چون در آن لحظه خودروي ديگري وجود ندارد. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: آموزش اوليه و افزايش تجربه.
6- خطاهاي غير عمد:
گاهي به دليل حواس پرتي و بي‌آنكه خود فرد متوجه شود دچار اشتباه مي‌شود. براي مثال فردي كه غرق در افكار خويش است بدون اينكه متوجه چراغ قرمز باشد سعي مي‌كند از خيابان عبور نمايد. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: دقت، نظم و استاندارد كردن كار.
7- خطاهاي ناشي از كندي:
گاهي به دليل تأخير در انجام قضاوت كارها به كندي انجام مي‌شود و در نتيجه اشتباه بروز مي‌كند. به عنوان مثال: شخصي كه در حال فراگيري رانندگي است، پاي خود را دير روي ترمز مي‌گذارد. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: پيشگيري، كسب مهارت و استاندارد كردن كار.
8- خطاهاي ناشي از فقدان استاندارد:
بعضي از خطاها به دليل فقدان دستورالعمل‌هاي مناسب و استانداردهاي كاري اتفاق مي‌افتد. از جمله اندازه‌گيري‌هايي كه منوط به قضاوت كارگران مي‌شوند، مستعد بروز چنين خطاهايي هستند. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: استاندارد كردن كار و تدوين دستورالعمل‌هاي كار.
9- خطاهاي غير منتظره:
گاهي خطاها زماني رخ مي‌دهند كه تجهيزات مطابق انتظار كار نمي‌كنند. براي مثال: وقتي يك ماشين بدون اعلام قبلي از كار مي‌افتد ما با چنين خطايي مواجه هستيم. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: اجراي نگهداري و تعميرات پيشگيرانه و استاندارد كردن كار.
10- خطاهاي عمدي:
بعضي از افراد به طور عمدي اشتباه مي‌كنند. جرايم و خرابكاري‌ها مثال‌هايي از اين نوع خطاها هستند. راه‌هاي پيشگيري از بروز چنين خطاهايي عبارتست از: آموزش اوليه و نظم.
4-5- اثرات خطا:
در اين قسمت با توجه به فعاليتي كه انجام مي گيرد و خطاي احتمالي كه ممكن است پيش بيايد، اثرات آن خطا تعيين مي‌گردد. بعضي از اثرات بارز خطا ها را مي توان به اين صورت برشمرد:
1- آسيب جاني يا مالي به مشتري
2- آسيب جاني به اپراتور
3- بروز حادثه (آتش سوزي، انفجار، شكستن ابزار و …)
4- اسقاط شدن قطعه كار
5- انتقال خطا به ايستگاه بعدي
6- ساير اتلافها (از جمله زمان)
5-5- انجام پروژه خطاناپذیرسازی:
اقداماتي راكه امكان خطاناپذیرسازی وجود داشته باشد پس از بحث در جلسات بهبود مستمر (FA-QA-IN-0004) مطابق دستورالعمل خطاناپذیرسازی اقدام مي‌گردد و در فرم ارزيابي و اولويت بندي پروژه (FA-QA-FR-0005) اولويت بندي شده و براي اجرا به فرم تعيين پروژه هاي خطاناپذیرسازی(FA-QA-FR-0006) وارد مي‌گردد و مطابق روش اجرايي كنترل پروژه (FA-QA-PR-0001) با آن رفتار مي‌شود.
